آشنایی با ساختمان دندان

رشد دندانهای انسان دارای 3 مرحله می‏باشد.
1. مرحله دندانهای شیری که از سن 8-6 ماهگی تا 24 ماهگی در دهان می‏رویند و تعدادشان 20 عدد است به این دندانها، دندانهای موقت نیز می‏گویند.
2. مرحله دندانهای دائمی که زمان رویش آنها بین 6 تا 21 سالگی است و تعدادشان 32 عدد است.
3. مرحله واسط که بین 6 تا 12 سالگی و در آن تعدادی از دندانهای شیری و تعدادی از دندانهای دائمی وجود دارد.
طبقه بندی شکل دندانها
انسان دارای بیش از یک نوع دندان است و در هر نیم فک هشت دندان دارد که خود به 4 نوع تقسیم می‏شوند:
الف) دندانهای پیش: که تعدادشان 2 عدد بوده و درست در مجاور خط وسط قرار دارند. وظیفه این دندانها اساساً بریدن و قطع کردن است.
ب) دندانهای نیش : سومین دندان از خط وسط که وظیفه اساسی آن بریدن، پاره کردن، سوراخ کردن و نگاهداشتن مواد غذایی است.
ج) دندانهای کرسی کوچک: چهارمین و پنجمین دندان از خط وسط را پرمولر اول و دوم می‏گویند وظیفه اصلی آنها بریدن، جویدن و نگاهداشتن است.
د) دندانهای کرسی بزرگ یا مولرها : ششمین، هفتمین و هشتمین دندان از خط وسط را مولر گویند که وظیفه آنها جویدن و سائیدن غذا است.
? اجزای تشکیل دهنده دندان :
به طور کلی هر دندان از 2 قسمت تاج و ریشه تشکیل شده است که هر کدام از آنها دارای ساختمان چند لایه‏ای با این شرح می‏باشند:
الف) مینا : نسج بسیار سخت و آهکی شده‏ای است که سطح خارجی تاج دندان را تشکیل می‏دهد.
ب) عاج: عاج نسج سختی است که حجم عمده و اصلی هر دندان را تشکیل می‏دهد و در داخل خود حفره پالپ یا مغز دندان را محصور می‏سازد. در حقیقت روی نسج عاج، قسمت تاج بوسیله مینا و قسمت ریشه با سمان پوشیده می‏شود.
ج) پالپ یا مغز دندان: منبع نرمی است که حفره داخل دندان را پر می‏کند و شامل عروق و اعصاب است.
ریشه دندان‏ها در داخل استخوان فک قرار دارد و لثه نسج فیبروزه‏ای است که سطح خارجی این حفرات استخوانی را تا ناحیه طوق دندانها می‏پوشاند.
 روشها و وسایل تمیز کننده دندان
مسواک یکی از وسایل تمیز کننده دندانها و پلاک دندانی است اما باید بدانید که مسواک به تنهایی نمی‏تواند کلیه سطوح دندانی را تمیز نماید. لذا برای تمیز کردن سطوح بین دندانی و حفظ سلامت بافت‏های بین دندانی از وسایل دیگری باید استفاده نمود. رعایت بهداشت لثه‏ها و تمیز کردن سطوح بین دندانها از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا بیماریهای لثه و پریودنتال و نیز اغلب پوسیدگی‏های دندانی از همین سطوح شروع می‏شوند. بهترین و معمولترین وسیله جهت تمیز کردن سطوح بین دندانی، نخ دندان می‏باشد البته وسایل تمیز کننده مطلوب و مناسب جهت سطوح بین دندانی می‏بایست براساس هر بیمار انتخاب شود زیرا انتخاب آن بستگی به شکل و فاصله نواحی بین دندانی دارد.
در افرادی که دارای لثه‏های سالم هستند و یا در مواردی که التهاب لثه یا بیماریهای پریودنتال به صورت خفیف وجود دارد و یا در افرادی که دندانهایشان بصورت متراکم و روی هم دیگر قرار گرفته، جهت تمیز کردن نواحی بین دندانها نخ دندان توصیه می‏شود. اما بیمارانی که قبلاً تحت جراحی لثه قرار گرفته اند و سطح ریشه دندان در ناحیه طوق لخت شده است و یا افرادی که دارای بریج‏های دندانی یا پلاکهای پروتز پارسیل هستند، جهت تأمین بهداشت دهان ودندان، نیاز به وسایل کمکی مخصوصی دارند. این وسایل شامل انواع برسهای بین دندانی، برسهای حاشیه‏ای، تحریک کننده‏های پلاستیکی لثه، نخ دندانهای ضخیم‏تر و نیز وسیله نگاهدارنده نخ دندان می‏باشد.
مثلاً اگر بین دندانها فاصله باشد یا در فردی که قبلاً تحت جراحی لثه قرار گرفته است، برای برداشتن پلاک بین دندانی می‏توان از برسهای بین دندانی و یا خلال دندان استفاده نمود. همچنین سطح ریشه دندانها را که بصورت باز و لخت باشند، می‏توان با برسهای حاشیه‏ای تمیز نمود.
 مسواک‏های الکتریکی یا برقی:
مطالعات نشان داده‏اند که مسواک‏های دستی و برقی در برداشتن پلاک میکروبی مشابه یکدیگر عمل می‏کنند، البته مسواک برقی جهت افرادی که عقب افتاده ذهنی هستند و یا معلولیت جسمی دارند، توصیه می‏شود.
 شستشوی دهنده‏های دهانی
شستشو دهنده‏های دهانی، به تنهایی پلاک میکروبی را بر نمی‏دارند لذا هیچ گاه نمی‏توانند جایگزین ابزارهای مکانیکی همچون مسواک یا وسایل تمیز کننده سطوح بین دندانی شوند، البته می‏توان دهانشویه کلرهگزیدین با غلظت کم را به مایع این وسایل اضافه کرد تا موجب ضدعفونی کردن محیط دهان شود.
تهیه و تنظیم : دکتر شکوفه شهرابی، دندانپزشک ، متخصص پاتولوژی دهان و فک و صورت